مدت زیادی است که از غازها برای چریدن علف های هرز در کشت برخی گیاهان استفاده می شود. اگرچه که در آسیا از این پرنده به مقدار زیاد استفاده می گردد اما از دهه 1950، در کشور آمریکا نیز از غاز ها برای کنترل علف های هرز در مزارع پنبه و دیگر گیاهان و باغات میوه استفاده شده است. غاز ها برخی علف های هرز را با اشتها خورده و این در حالی است به برخی گیاهان زراعی صدمه ای نمی زنند و قادرند تا علف های هرز را به محض جوانه زدن از بین ببرند. پس از دهه 1950 و در طول دهه 1970، میزان علاقه برای استفاده از غاز ها، به خاطر توسعه علف کش های شیمیایی کاهش یافت. اما امروزه با پی بردن به عوارض و خطرات سموم شیمیایی و ایجاد کشت های ارگانیک، استفاده از غاز ها برای کنترل علف های هرز مجدداً در بین کشاورزان برخی کشور ها رواج پیدا کرده است.
غاز های انواع مختلفی از گیاهان را مورد تغذیه قرار داده که در این بین، اکثر باریک برگ ها را بر پهن برگ ها ترجیح می دهند. به همین دلیل می توان از آن ها برای کنترل علف های هرز (به خصوص باریک برگ ها) در مزارع پهن برگ ها و باغات استفاده نمود. از باریک برگ هایی که مورد علاقه غاز ها می باشند می توان به قیاق، مرغ، اویار سلام، خارخسک، گندمک، جنس دم اسب و دیگر گونه ها اشاره نمود. حتی در شرایطی که میزان این گیاهان کم باشد، غازها زمین را کنده و از ریزوم های قیاق و مرغ و ... نیز استفاده می کنند. البته در صورت تداوم کمبود غذا و ایجاد گرسنگی ممکن است به خوردن گیاهان پهن برگ و گیاه زراعی نیز روی بیاورند. همچنین غاز ها از میوه های افتاده روی زمین نیز که محل مناسبی برای زندگی و زمستان گذرانی آفات و بیماری ها هستند تغذیه می کنند.
غاز ها را می توان برای خوردن علف های هرزی که در شرایط عادی از آن ها تغذیه نمی کنند، تربیت نمود. نکته اول این است که نباید از غذاهای (گیاهان) خوش خوراک و آبدار برای تغذیه جوجه غاز ها استفاده نمود زیرا این کار باعث می شود تا آن ها پس از بزرگتر شدن و ورود به مزرعه از خوردن علف های هرز کم کیفیت خودداری خواهند کنند. در طی این مدت (فاصله بین تولد و ورود به مزرعه) تنوع غذایی آن ها باید محدود باشد و مقدار این محدودیت به تنوع و مقدار علف های هرز موجود در مزرعه بستگی دارد. در طی این دوره می توان به منظور تربیت بهتر غاز ها در تغذیه از علف های هرز، آن دسته از علف های هرزی را که در مزرعه مشکل ساز هستد به جوجه ها داد تا تنها از این گیاهان تغذیه کنند. در صورتی که این علف های هرز در ابتدای فصل در دسترس نیستند می توان آن ها را در گلخانه کشت نمود. این کار باعث عادت کردن غاز های جوان به تغذیه از گیاهان خاص و مورد نظر کشاورز می شود و بدین ترتیب وقتی غاز ها وارد مزرعه شوند، این دسته از علف های هرز را بر دیگر گیاهان ترجیح خواهند داد. البته در صورتی که نیاز غذایی غاز ها از طریق علف های هرز برآورده نشود، می توان از مکمل های غذایی نیز استفاده نمود. نوع و مقدار این مکمل بسیار متنوع بوده و تنها از طریق تجربه بدست می آید. مصرف این مکمل ها در زمانی که غاز ها جوجه هستند ضروری بوده و پس از آن بستگی به نیاز آن ها دارد. به هر حال کنترل مناسب علف های هرز مستلزم شاداب و سلامت بودن غاز ها بوده و این امر نیز مشروط به تغذیه صحیح و کامل آن ها می باشد.
غاز ها پس از تولد به شش تا هشت هفته زمان نیاز دارند تا رشد کافی کرده و بتوان آن ها را به طور دائم در فضای باز رها کرد. البته در قبل از این مدت نیز امکان بردن آن ها به زمین وجود دارد اما باید در هنگام شب، آفتاب ظهر و گرمای شدید، سرما و بارندگی آن ها را به پناهگاهشان بازگرداند.
غاز های جوان نسبت به غاز های مسن تر فعال تر بوده، تغذیه بیشتری داشته و بنابراین اثر بهتری بر کنترل علف های هرز دارند. از آنجایی که غاز های جوان سبک تر می باشد، خسارت احتمالی آن ها بر گیاه زراعی به دلیل عبور از روی آن کمتر خواهد بود. در مقابل، غاز های مسن تر به خصوص در هوای گرم کمتر فعال بوده و نگهداری آن ها در محدوده ای خاص مشکل تر است. از طرف دیگر هزینه نگهداری غاز ها در طول فصل سرما بیش از هزینه خرید جوجه غازهای جدید در ابتدای بهار آینده خواهد بود. با توجه به تمامی مطالب گفته شده در بالا بهتر است تا سال جدید را با جوجه های متولد شده در همان سال آغاز کرد و از نگهداری غاز ها برای سال بعد اجتناب نمود. البته همانطور که گفته شد غاز ها قبل از ورود به مزرعه باید حداقل 6 هفته از عمرشان گذشته باشد.
به طور کلی انواع مختلف غاز ها می توانند از علف های هرز تغذیه نموده و آن ها را کنترل نمایند. اما نژاد های سفید چینی به خاطر اشتهای بیشتر و نیز داشتن گردن بلند که به آن ها در خوردن علف های هرز بین بوته های گیاه زراعی کمک می کند بیشتر مورد استفاده قرار گرفته اند. از طرف دیگر در مقایسه با سایر نژاد ها، وزن آن ها کمتر بوده و در صورتی که از روی یک بوته گیاه زراعی عبور کننده خسارت کمتری به آن وارد می شود.
1: مدیریت غاز ها در مزرعه.
پس از گذشت 6 هفته از تولد جوجه غاز ها، زمانی که هوا مناسب باشد می توان غاز ها را وارد مزرعه نمود. البته تا چند هفته پس از آن نیز لازمست تا در زمان بارندگی شدید و یا افت شدید دمای محیط، غازها به پناهگاه خود برده شوند. در ابتدای ورود به مزرعه ممکن است تا چند روز اول غاز ها بوته های گیاه زراعی را نیز برای خوردن امتحان کنند ولی سریعا متوجه نامطلوبی این گیاهان برای تغذیه خواهند شد که البته در صورت تربیت غاز ها برای تغذیه از برخی گیاهان خاص (علف های هرز مشکل ساز مزرعه) که قبلا راجع به آن توضیح داده شد این مشکل بر طرف خواهد شد. لازم به ذکر است که خسارات ناشی از وجود غاز ها در مزرعه در برابر مزایای آن ها ناچیز خواهد بود. وجود یک غاز مسن تر که سال قبل در مزرعه بوده است می تواند برای کنترل و هدایت غاز های جوان مناسب باشد و آن ها را سریع تر به کارشان عادت دهد.
در صورتی که به غاز ها غذای مکمل داده می شود لازمست تا این کار در هنگام عصر انجام گردد. این کار باعث می شود تا غاز ها در صبح بعد به حد کافی گرسنه باشند و به مقدار زیاد از علف های هرز تغذیه کنند. در صورتی که اگر این جیره مکمل درصبح به آن ها داده شود، آن ها نسبت به خوردن علف های هرز بی میل خواهند بود.
زمان وجود غاز ها در مزرعه بسیار حساس است. وقتی که تعداد علف های هرز در مزرعه به شدت کاهش می یابد، غاز ها باید به پناهگاهشان و یا به مزرعه ای دیگر برده شوند. در صورتی که این کار انجام نشود غاز ها ممکن است به تغذیه از گیاه زراعی روی آورده و یا اینکه گرسنه بمانند. از طرف دیگر در اواخر تابستان بسیاری از علف های هرزی که غاز های تاکنون از آن ها تغذیه می کردند، خوش خوراکی خود را از دست داده و در این زمان نیز خروج غاز ها از مزرعه یا کاهش تعداد آن ها الزامی می باشد.
حرکت دادن غاز ها به خصوص غاز های مسن تر برای هدایت کردن آن ها به سمتی خاص مثل پناهگاه ساده می باشد. کافی است تا به آرامی پشت آن ها حرکت کرده و مثلا زمانی که می خواهید به سمت چپ بروند، شما اندکی به سمت راست رفته و دست راست خود را بلند کنید. البته غاز ها پیمودن مسافت های طولانی را دوست نداشته و این کار آن ها را به شدت خسته می کند. برای همین منظور می توان از قفس های چرخدار استفاده نمود.
بسیاری از کودها و آفت کش های شیمیایی برای غاز ها مسموم کننده بوده و بنابراین در زمان مصرف آن ها در مزرعه باید غاز ها را خارج نمود و تا چند روز به مزرعه باز نگرداند. در صورتی که در زمان مصرف این مواد بارندگی وجود، تا قبل از خشک شدن گودال های آب که احتمالا مواد شیمیایی در آن تجمع یافته اند، غاز ها نباید وارد مزرعه شوند. از طرف دیگر به نظر می رسد که علف کش ها برای غاز ها بی خطر باشند.
1-1: تعداد غاز ها.
تعداد غاز های لازم در یک مزرعه برای کنترل مناسب علف های هرز به عوامل مختلفی بستگی دارد که از جمله آن ها می توان به نوع گیاه زراعی، نوع علف های هرز و فراوانی آن ها و شرایط آب و هوایی و نحوه اثر آن بر رشد گیاه و علف هرز اشاره نمود. به طور کلی هر چه فاصله ردیف ها و بوته ها روی ردیف از هم کمتر باشد، تعداد علف های هرز نیز کمتر خواهد بود و به غاز های کمتری نیاز است. در شرایط آب و هوایی خشک نیز تعداد کمتری غاز نسبت به شرایط مرطوب لازم می باشد. در مناطقی نیز که به خاطر شرایط آب و هوایی، رشد علف های هرز در ابتدای کشت بسیار زیادتر از اواخر دوره است، لازمست تا کار را با تعداد زیادتری غاز شروع کرده و سپس تعداد آن ها را کاهش داد.
1-2: حصار.
غاز ها باید در محیط مورد نظر کشاورز محدود شوند و کشیدن حصار در اطراف مزرعه یکی از مشکلات استفاده از غاز ها می باشد که هزینه کار را افزایش می دهد. البته حصار با ارتفاع بسیار زیاد نیاز نبوده و حدود یک متر کافی می باشد. در صورتی که مزرعه بسیار بزرگ است لازم است تا آن را به قسمت های کوچک تر تقسیم نمود تا توزیع غاز ها به طور یکنواخت انجام شود و یا اگر شدت رشد علف های هرز در یک ناحیه زیادتر است بتوان غاز ها را بیشتر در آن منطقه متمرکز کرد. حصارهای الکتریکی نیز که برای سایر حیوانات از آن ها استفاده می شود معمولا برای غاز ها مناسب نیستند زیرا پرهای زیاد غاز ها مانند عایق عمل کرده و از رسیدن شوک به بدن آن ها جلوگیری می کند.
1-3: پناهگاه.
در صورت وجود حیواناتی مانند سگ، روباه، شغال و ... در منطقه که غاز ها را شکار می کنند لازم است تا یک پناهگاه مناسب برای غاز ها ساخته شود تا در هنگام شب (که حیوانات شکارچی اکثرا در این هنگام حمله می کنند)، بتوان غاز ها را به آن جا منتقل نمود. البته غاز ها در زمان کوتاهی یاد خواهند گرفت تا خودشان در هنگام شب به این پناهگاه باز گردند و برای این کار می توان کمی دانه خوش خوراک در مسیر پناهگاه ریخت. در صورتی نیز که این پناهگاه نمی تواند غاز ها را از خطر حمله شکارچیان محفوظ بدارد می توان در اطراف پناهگاه از چند رشته حصار الکتریکی استفاده نمود. در صورتی که حیوانات شکارچی در منطقه مشاهده نمی شوند می توان غاز ها رادر شب نیز به حال خود رها کرد. در این حالت می توان برای اطمینان بیشتر، در محل تجمع غاز ها در شب یک چراغ روشن نمود. اما باز هم به پناهگاه با قفسی کوچک نیاز می باشند تا در مواقعی که میزان علف هرز در مزرعه کم می شود یا شرایط آب و هوایی نامساعد پیش می آید بتوان غاز ها را به آن انتقال داد.
1-4: سایه بان.
در هنگام ظهر، غاز ها به سایه بانی نیاز خواهند داشت تا خود را از گرمای شدید نجات دهند. این سایه می تواند توسط هر چیزی در مزرعه مانند درخت، گیاهان بلند، پرچین و یا یک دیوار ایجاد شود. در صورت عدم وجود این موارد، لازم است تا به طریقی در مزرعه سایه کوچکی ایجاد شود.
1-5: آب.
همچنین غاز ها در مزرعه به آب تمیز نیاز دارند. البته این آب برای نوشیدن بوده و نیازی نیست تا آن ها بتوانند در آن شنا کنند. در طی روز غاز ها چندین بار به سمت این ظرفهای آب حرکت نموده و بنابراین تجمع آن ها در محل آب زیادتر است. از این نکته می توان استفاده کرد و ظروف آب را در قسمتی از مزرعه که علف های هرز در آنجا رشد زیادتری دارند قرار داد. از طرف دیگر می توان این ظروف را در انتهای ردیف ها قرار داد تا غاز ها ناچار باشند برای نوشیدن آب تمام طول مزرعه را طی کنند و در این مسیر علف های هرز را نیز از بین ببرند.
2: گیاهانی که در کشت آن ها می توان از غاز ها برای کنترل علف های هرز استفاده نمود.
از آنجایی که غاز ها بسیاری از گیاهان باریک برگ را خورده و به بسیاری از گیاهان پهن برگ بی علاقه اند، از آن ها می توان برای کنترل علف های هرز در مزارع گیاهان زراعی متنوعی استفاده نمود. اما تا کنون از غاز ها بیشتر در مزارع پنبه، سیر، توت فرنگی، سیب زمینی، توتون، نعناع، چغندر قند، پیاز، هویج، لوبیا، گیاهان زینتی، درختان میوه، قلسمتان و نهالستان ها و تاکستان ها استفاده شده است. در مورد هر کدام از این گیاهان، نوع مدیریت متفاوت بوده و نمی توان یک روش را برای همه آنها پیشنهاد نمود و تنها تجربه می تواند راه حل دقیق را مشخص کند. البته تجربه ها نیز در مناطق مختلف متفاوت است که این به دلیل تنوع عوامل موثر بر گیاه زراعی، علف هرز و غاز ها می باشد. در زیر به بحث بیشتر پیرامون برخی از این گیاهان می پردازیم:
2-1: پنبه.
غاز ها می توانند مزرعه پنبه را از وجود علف های هرزی همچون قیاق، اویار سلام، مرغ و دیگر علف های هرز مشکل ساز پاک نمایند. برای حصول بهترین نتیجه جوجه غاز های 5 تا 6 هفته ای را بلافاصله پس از کاشت بذر وارد مزرعه نمایید. این عمل از طریق از بین بردن علف های هرز باعث افزایش مقدار محصول و سهولت عمل برداشت می شود. معمولا برای مزارع پنبه در شرایط عادی تنها حدود 3 غاز در ایکر ( 4047 متر مربع = حدود 5/0 هکتار) کافی است.
2-2: توت فرنگی.
سال هاست که توت فرنگی کاران از غاز ها در مزارعشان استفاده می کنند و این عمل نیاز آنها به نیروی کار برای مبارزه با علف های هرز را از بین برده است. با توجه به میزان آلودگی زمین به علف های هرز، معمولا 6 تا 8 غاز در ایکر کافی می باشد. غازها علاقه زیادی به خوردن علف خرچنگ (جنس Digitaria) دارند و به خوبی آن را کنترل می کنند (این علف هرز از مشکل سازترین علف های هرز در کشت توت فرنگی می باشد). جوجه غاز های 5 تا 6 هفته ای باید پس از سبز شدن اولین علف های هرز وارد مزرعه شوند. البته قبل از رسیدن وقرمز شدن میوه توت فرنگی، غاز ها باید از مزرعه خاج شوند زیرا در غیر این صورت، از توت فرنگی های رسیده و قرمز تغذیه خواهند کرد.
2-3: قلمستان و نهالستان.
غاز ها در این قسمت بسیار مفید هستند زیرا در قلمستان ها و نهالستان ها به نیروی کار زیادی برای مبارزه با علف های هرز نیاز می باشد. از غاز ها در نهالستان ها و قلمستان گیاهان گلدار، سوزنی برگان (مثل درخت کریسمس)، درختان میوه و درختان زینتی استفاده می شود. تعداد غاز مورد نیاز در این حالت از 3 تا 8 غاز در ایکر متفاوت است.
2-4: ذرت.
از آنجایی که ذرت از گیاهان باریک برگ می باشد، در صورتی که بخواهیم از غاز برای کنترل علف های هرز در آن استفاده کنیم، ورود غاز ها به مزرعه باید با تاخیر انجام شود تا گیاه به حد کافی رشد کرده باشد و غاز ها دیگر از آن تغذیه نکنند . در این هنگام آن ها علف هرز دم روباهی و دیگر علف های هرز را حتی اگر رشد زیادی کرده باشند از بین می برند. پس از برداشت ذرت از مزرعه، می توان غاز ها را همچنان در مزرعه نگهداشت تا دانه های ذرت ریخته شده بر زمین را خورده تا از یک طرف رشد خود را به خوبی تکمیل کرده و از طرف دیگر از رشد آن دانه ها در کشت بعدی جلوگیری کنند.
2-5: باغات میوه و تاکستان ها.
در این محل ها غاز ها علاوه بر کنترل علف های هرز، میوه های بر زمین افتاده که محل خوبی برای پرورش آفات و بیماری های خطرناک هستند را می خورند.
3: غاز ها در آخر فصل و پس از برداشت محصول.
در برخی از کشت ها مثل قلمستان و نهالستان ها می توان غاز ها را در طی زمستان نگهداری کرد و تا چند سال از آن ها استفاده نمود. البته این کار ممکن است در مقایسه با خرید جوجه های جدید در هر سال مقرون به صرفه نباشد و بنابراین باید غاز ها را پس از برداشت محصول فروخت. به منظور فروش بهتر آنها، پس از این که کارشان درمزرعه تمام شد، می توان غاز ها را به مدت 3 تا 4 هفته در قفس یا پناهگاهشان نگهداری کرد و روزی 3 تا 4 بار به آن ها غذاهای مطلوب و پر انرژی و مغذی داد تا وزنشان زیاد شده و راحت تر و به قیمت مطلوب تری به فروش برسند.
4: مزایای استفاده از غاز ها در کنترل علف های هرز.
* مهمترین مزیت استفاده از غاز ها، کاهش مصرف علف کش های شیمیایی می باشد. علف کش ها از یک طرف پر هزینه بوده و از طرف دیگر خطرات محیطی زیادی دارد. بنابراین با توجه روز افزون به سلامت محیط زیست و محصولات تولید شده و نیز کاهش هزینه های تولید، کشاورزان بیش از پیش به سمت استفاده از راه های جایگزین برای علف کش ها مانند استفاده از غاز ها پیش می روند.
* غاز ها دائما در حال کار بوده و در صورت مدیریت مناسب، علف های هرز را به محض سبز شدن از بین می برند.
* آنها قادرند تا علف های هرز روی ردیف ها و بین گیاهان که روش های مکانیکی قادر به کنترل آن ها نیست را از بین ببرند.
* در مقایسه با روش های مکانیکی کنترل علف های هرز، باعث صدمه دیدن ریشه گیاهان نشده و خاک را نیز فشرده نمی کنند.
* در زمانی که ماشین آلات به خاطر مرطوب بودن زمین نمی توانند وارد زمین شود، غاز ها به راحتی در مزرعه حرکت کرده و به کنترل علف های هرز می پردازند.
* مواد دفع شده از غاز ها، کود دامی غنی از نتیروژن را در سراسر مزرعه پراکنده می کند.
* در آخر فصل نیز کشاورز از طریق فروش آن ها به درآمد خود می افزاید
|
منوی اصلی
نویسنده: 